Tekst achterflap

In dit boek schenken staatsrechtexperts uit heel Nederland aandacht aan de grondwetswijzigingen van 2022 (met een kleine uitloper naar 2023), die gezamenlijk ook wel aangeduid zijn als de meest om vang rijke grondwetsherziening sinds 1983. De grondwetsherziening heeft geresulteerd in een algemene bepaling aan het begin van de Grondwet en in bepalingen betreffende een door nietingezeten Nederlanders gekozen kiescollege voor de verkiezing van de Eerste Kamer, het recht op een eerlijk proces, het brief- en telecommunicatiegeheim, een herijking van de grondwetsherzieningsprocedure, het doen vervallen van inmiddels irrelevant geworden additionele artikelen en het aan vullen van de discriminatiegronden van artikel 1 Grondwet. Het is bijzonder dat er zoveel nieuwe grondwetsbepalingen in werking zijn getreden, nu de Nederlandse Grondwet bekend staat als statisch en lastig te veranderen. Toch is de vraag of en in hoeverre we deze wijzigingen kunnen duiden als werkelijke constitutionele verandering en of 2022-2023 voor Nederland kan worden gezien als een ‘constitutional moment’. Hoe kunnen we deze herziening plaatsen in de Nederlandse grondwetsgeschiedenis? Welke wijzigingen heeft zij precies voortgebracht in onze Grondwet? Gaat het daarbij om het codificeren van staande praktijken of om het modificeren van de samen leving? In hoe verre verandert de herziening iets aan de positie van en de verhouding tussen de staatsambten en aan de positie van de burger ten opzichte van de overheid? Valt er kritiek te uiten op de grondwetswijzigingen die zijn aangebracht? En blijft er nog iets te wensen over? Het boek gaat tot slot in op het voornemen van de regering om het toetsingsverbod opgenomen in artikel 120 Grondwet te wijzigen dan wel op te heffen. Toekomstige rechterlijke constitutionele toetsing zou immers een impact kunnen hebben op de rol en betekenis van de Grondwet, met inbegrip van de recent ingevoerde algemene bepaling die luidt ‘De Grondwet waarborgt de grondrechten en de democratische rechtsstaat’.

Biografie

Jurgen Goossens is hoogleraar staatsrecht aan de Universiteit Utrecht en projectleider van het door NWO gefinancierd CHAIN-project over de inzet van algoritmen en gedistribueerde technologieën door de overheid in de netwerksamenleving. Voorheen was hij verbonden aan Tilburg University, Erasmus Universiteit Rotterdam en Universiteit Gent. Janneke Gerards is hoogleraar fundamentele rechten bij de Universiteit Utrecht (Montaigne Centrum voor Rechtsstaat en Rechtspleging). Haar onderzoek richt zich op grondrechten (EVRM, EU-Grondrechtenhandvest, Grondwet), rechterlijke argumentatie en constitutioneel recht. Naast haar universitaire werk is zij raadsheer-plaatsvervanger bij het Gerechtshof Den Haag en onder meer lid van de Staatscommissie tegen Discriminatie en Racisme en de Raad van Advies van het College voor de Rechten van de Mens. Sinds 2015 is zij lid van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen. Eva van Vugt is universitair docent staatsrecht bij de Universiteit Utrecht (Montaigne Centrum voor Rechtsstaat en Rechtspleging). Haar onderzoek richt zich op het politieke staatsrecht, de parlementaire democratie en grondwetsinterpretatie.

Inhoudsopgave

Constitutionele verandering in Nederland? De grondwetswijzigingen van 2022-2023; De rigide Nederlandse Grondwet? Een empirische analyse van de grondwetswijzigingen 1814-2023; De Grondwet ‘revisited’: geleidelijke aanpassing en verdiepende interpretatie; Rechterlijke toetsing aan de grondwettelijke grondrechtenbepalingen: daadwerkelijke meerwaarde verlangt meer dan het afschaffen van het toetsingsverbod; Een constitutioneel hof in Nederland?; ‘De kernbeginselen van onze Grondwet’: De algemene bepaling in historisch-constitutioneel perspectief; De modernisering van artikel 13 Grondwet: Een techniekonafhankelijke bescherming van het communicatiegeheim; Recht op een eerlijk proces: overbodige toevoeging of revolutionaire potentie?; De verkiezing van de Eerste Kamer der Staten-Generaal en het nieuwe kiescollege niet-ingezetenen; Herijking van de grondwetsherzieningsprocedure; De nieuwe discriminatiegronden van artikel 1 Grondwet: Lijnen in het debat

Details