Nederlands | 05-12-2024 | 192 pagina's
9789074241441
Paperback / softback
€ 24,99
Tijdelijk in herdruk
Wie door Nijmegen loopt of fietst, voelt aan den lijve dat de stad reliëf heeft. De stad helt van oost naar west, loopt steil af naar de Waal en de Ooij, en biedt op allerlei plaatsen verrassende uitzichten. In dit boek worden de geografie en de geschiedenis van Nijmegen en omgeving in samenhang gepresenteerd, met een veelheid aan kaarten en ander beeldmateriaal. De lezer wordt aan de hand van markante locaties meegenomen door twintig eeuwen geschiedenis van Nijmegen. Doorgewinterde Nijmegenaren krijgen hun stad op een nieuwe manier in beeld en voor nieuwkomers is het een aantrekkelijke manier om Nijmegen te leren kennen. Op welke wijze is in het huidige Nijmegen het verleden nog zichtbaar? Ruud Abma (1951) schreef eerder over de geschiedenis van Nijmegen in Stad aan de Waal (1984) en de Nieuwe Historische Atlas van Nijmegen (2018).
Theo Engelen, voorzitter Historische vereniging NUMAGA
In 1949 verscheen een boek dat sindsdien voor de serieuze historicus een ware bijbel is geworden. Ik doel op La Méditerranée et le Monde Méditerranéen à l'époque de Philippe II, van Fernand Braudel. In tegenstelling tot veel van zijn voorgangers houdt Braudel zich niet bezig met politieke geschiedenis en met de daden van grote mannen. Filips II speelt nauwelijks een rol. Nee, dit werk kenmerkt zich primair door de aandacht voor de geografie. Het eerste deel van het boek gaat over het landschap en het klimaat, en de invloeden daarvan op de mensen die in het Middellandse Zeegebied leven. Vervolgens richt hij de aandacht op de eeuwenlange sociale, economische en politieke structuren. Pas daarna komen de acties van mensen aan bod, de evenementiële geschiedenis. Ik vond dat als student al een fenomenaal boek en ik vind dat nog steeds. Het is namelijk een goed onderbouwde waarschuwing voor iedereen die denkt dat wat er in het verleden gebeurde altijd het gevolg was van weldoordachte en heel bewuste strategieën van historische actoren.
Ik heb mijn studenten vier decennia lang die waarschuwing voorgehouden. En dat is nodig. Lees een willekeurig historisch boek en je vindt het idee dat wat er gebeurd is, ook zo bedoeld was door deze of gene. De werkelijkheid is vele malen ingewikkelder. Tegen studenten zei ik dat ze bij het begrijpen en verklaren van een historisch fenomeen moesten denken in de drie c’s. De eerste c komt dicht in de buurt van Braudel, en staat voor constraints, onze omgeving, geografisch, sociaal en anderszins. In alles wat onze voorgangers in de tijd deden, maar ook in wat wij doen, worden wij onbewust gestuurd door de plek waar we geboren zijn. Het klimaat, de grondsoort, bergen of dalen, maar ook democratie of niet, kapitalisme of niet, allemaal zaken die ons leven een bepaalde richting opsturen, ook al denken we dat we alle keuzes in ons leven hoogstpersoonlijk en bewust maken.
Zijn we dan alleen marionetten van onze omgeving? Natuurlijk niet, er is ruimte voor eigen keuzes (de tweede c: choices), maar we moeten wel bedenken dat ook die keuzes gemaakt worden binnen richtinggevende kaders. De meest verwaarloosde verklaring voor historische gebeurtenissen is het toeval. Daarmee hebben we meteen de derde c te pakken: coincidence. Veel van wat er gebeurd is, is toe te schrijven aan dom toeval.
U vindt dit misschien een lange inleiding op wat ik wil zeggen over het boek dat me zojuist is overhandigd. Toen ik een paar weken geleden de nog niet gebonden versie mocht inzien, was dit toch echt het eerste waar ik aan dacht. Veel van wat Nijmegenaren is overkomen in de afgelopen eeuwen kunnen we toeschrijven aan de ligging van de stad. De rivier is bepalend geweest voor contacten en handel met de rest van het land en de wereld. Historisch gezien heeft de stad pas heel recent de barrière van de Waal overwonnen, toen de pont werd vervangen door bruggen en spoorwegverbindingen. Het klimaat was verantwoordelijk voor de manier waarop gebouwd werd, maar ook voor ziektepatronen in de stad. De ligging aan de rand van weliswaar toevallig tot stand gekomen politieke eenheden, maakte Nijmegen eeuwenlang tot vestingstad. Maar Ruud Abma laat ook zien hoe de inwoners gebruik maakten van de omgeving. De rijken zochten de mooiste plekken op voor hun lustverblijven, de armen werden veroordeeld tot de kommer en kwel van de Benedenstad. En er werden welbewuste keuzes gemaakt. Het Keizer Karelplein beschouwen wij tegenwoordig als kenmerkend voor Nijmegen. Toch was de aanleg van dit plein geen van god gegeven noodzaak. In 1878 heeft het gemeentebestuur na uitvoerig overleg besloten de plannen voor de uitleg van de stad van de Hagenaar Bert Brouwer te omarmen. In die plannen stond het plein, aan de bouw waarvan in 1879 werd begonnen. Had men een andere architect in de arm genomen, zou dat plein er misschien niet gekomen zijn, zeker niet in deze vorm. Choices dus.
En dan dat toeval in de geschiedenis. Als ik de datum 22 februari 1944 in deze stad noem, dan weet vrijwel iedereen dat ik doel op het vreselijke bombardement dat het centrum van de stad voor eens en altijd veranderd heeft. De vernielingen waren niemands plan, stonden in niemands draaiboek, maar waren domweg toeval. Bij de wederopbouw zijn dan weer keuzes gemaakt, maar ook die werden gemaakt binnen de bestaande geografische en financiële mogelijkheden.
Alles wat ik hierboven aanstipte en nog veel meer komt in Nijmegen Historische Grond aan bod. In wezen schildert het boek het decor waartegen Nijmegenaren eeuwenlang hun leven leefden. Dat decor was voor een deel statisch, maar het boek laat ook zien hoe menselijk ingrijpen het decor aangepast heeft aan nieuwe wensen. Dames en heren, Nijmegen Historische Grond gaat over heel concrete zaken. Het gaat over heuvels en over de rivier, over afwatering en wegenaanleg, over gebouwen en vestingmuren, maar dit alles steeds met oog voor de effecten die deze zaken hadden op het leven van Nijmegenaren. Ruud Abma heeft een heel mooi boek geschreven dat veel lezers verdient. Hij schetst op een evenwichtige manier de geschiedenis van de stad aan de hand van markante locaties. De taal is toegankelijk zonder simplistisch te worden en de illustraties zijn niet alleen functioneel in het betoog, maar ronduit prachtig. Het is een boek naar mijn hart! Ik feliciteer de auteur en Wouter Roelants die als uitgever optrad van harte met dit boek.
EAN : | 9789074241441 |
Uitgever : | Vrije Uitgevers, De |
Publicatie datum : | 05-12-2024 |
Uitvoering : | Paperback / softback |
Taal/Talen : | Nederlands |
Hoogte : | 222 mm |
Breedte : | 173 mm |
Dikte : | 17 mm |
Gewicht : | 513 gr |
Status : | Tijdelijk in herdruk |
Aantal pagina's : | 192 |